Во последниве години, сè почесто добивам случаи и прашања од родители кои се нашле во состојба на длабока неизвесност – едниот родител однел дете преку граница без согласност, а другиот останал беспомошен, со страв и без јасна насока што понатаму.
Овие ситуации се особено деликатни кога станува збор за мешани бракови – таму каде што љубовта преминува граници, но и каде што разделбите ги вкрстуваат правните системи на две држави. Поради сè почестата појава на вакви случаи, решив да подготвам прирачник кој ќе им послужи на родителите како почетна ориентација – пред да побараат правна консултација.
📘 Како да побарате враќање на дете според Хашката конвенција
✅ Кои се условите за да се примени Конвенцијата?
- Детето мора да има под 16 години.
- Детето морало да живее обично (habitually) во држава потписничка на Конвенцијата пред да биде однесено или задржано.
- Однесувањето или задржувањето на детето мора да биде незаконско, т.е. да се прекршени вашите права на старателство според правото на државата каде детето живеело.
- Вие мора да сте ги користеле тие права на старателство (или би ги користеле да не беше однесено детето).
- Барањето треба да се поднесе во рок од 1 година од моментот на однесување, ако сакате задолжително враќање. По тој рок враќањето не е задолжително ако детето е „вкоренето“ во новата средина.
📩 Како да поднесете барање за враќање на детето?
- Контактирајте ја Централната власт во државата каде што живеете (или каде што детето било редовно живеалиште).
- Во Македонија: Министерството за социјална политика, демографија и млади;
- Доставете информации и документи, како што се:
- Податоци за детето и другата страна;
- Докази за вашиот старателски статус;
- Одлуки на суд, договори, или изводи од матични книги;
- Можна локација на детето.
📤 Поднесете барање до Централниот орган во Македонија:
📧 info@mtsp.gov.mk
📞 +389 2 3106 214
Во барањето наведете:
- Лични податоци за детето и родителите;
- Докази за згрижување и престој;
- Документи: извод, пасош, судски решенија, карти, пораки и друго.
⚖️ Кога може да се одбие враќање на детето?
Судот во странската држава може да одбие враќање ако:
- Вие не сте ги користеле вашите старателски права или сте се согласиле со однесувањето;
- Постојат сериозни ризици за детето при враќање (на пр. семејно насилство);
- Детето јасно се противи на враќање и е доволно зрело за да се земе предвид неговото мислење;
- Детето е веќе целосно интегрирано во новата средина.
🚫 Што НЕ прави Конвенцијата?
- Не решава кој родител ќе добие старателство;
- Не се однесува на случаи помеѓу држави кои не се потписнички на Конвенцијата;
- Не важи ако детето е однесено пред да стапи на сила Конвенцијата во тие држави.
🎯 Цел на Конвенцијата:
- Да обезбеди итно враќање на детето кое е незаконски однесено или задржано во странска држава.
- Да се почитуваат правата на старателство и пристап утврдени во една држава во другите држави потписнички.
📘 Клучни поими:
- Незаконско однесување или задржување: се смета за незаконско кога се нарушуваат правата на старателство кои се важечки според правото на државата на вообичаено живеалиште на детето.
- Дете: се смета секое лице под 16 години кое е жител на држава членка.
🛠️ Постапување по Конвенцијата:
- Иницирање на постапка: Секое лице или институција може да поднесе барање до Централната власт на државата на живеалиште или до Централната власт на друга договорна држава.
- Централни власти:
- Секоја држава именува Централна власт која посредува и координира во лоцирање на дете, обезбедување доброволно враќање, или иницирање на судска постапка.
- Судски постапки:
- Надлежните органи мора да постапуваат експедитивно – идеално во рок од 6 недели;
- Ако е поминат повеќе од 1 година, враќањето може да се одбие ако се докаже дека детето е веќе адаптирано во новата средина.
❌ Исклучоци од враќање: Судот може да одбие враќање ако:
- Лицето кое имало старателство не ги користело тие права;
- Имало согласност или прифаќање за однесувањето;
- Постојат сериозни ризици по физичкото или психолошкото здравје на детето;
- Детето се противи на враќање, доколку има соодветна возраст и зрелост.
🌐 Меѓународна соработка:
- Централните власти се должни да соработуваат и разменуваат информации, да посредуваат, обезбедат правна помош, и олеснат пристап до судови;
- Барањата се поднесуваат на јазикот на државата или преведени на англиски/француски.
⚖️ Практична примена:
- Не се разгледуваат прашања за старателство по суштина, туку само за враќање на детето;
- Враќањето не значи автоматско доделување на старателство;
- Државите немаат право да бараат гаранции за трошоци, освен за директни трошоци на враќање.
